Paradoxikoa da euskararen egungo egoera. Alde batetik inoiz baino euskaldun gehiago dago: Euskal Herriko populazioaren herena, ia milioi bat lagun (beste seiehun milak ulertu egiten du). Beste alde batetik euskaldunak inoiz baino sakabanatuago daude erdaldunen artean. Erdia baino gehiago gutxiengo egoeran bizi da (hots, gehiengo elebakarra dagoen herrietan). Eta herrietako sakabanatzea ez eze, etxeetakoa ere badugu: duela hogeita bost urte hiru euskaldunetik bi euskaldunek osatutako etxeetan bizi ziren; gaur egun bakarra da euskaldunekin soilik bizi dena, beste biak ia-euskaldunekin edota elebakarrekin bizi dira.
Eta paradoxikoa dela diot, datuak pozgarriak direlako, izan: Euskal Herria euskaldunberria bilakatzen ari den seinale baitira. Euskara erdalguneetan sartzen ari da.
Fenomenoa ez da euskararen hazkundearen ondorio soila, bestelako joera globalagoei ere jarraitzen die: mundu osoan hizkuntzen arteko nahasketa gero eta handiagoa da, pertsonen eta komunikazio jario hazkorraren ondorioz. Datu bat: AEBtako etxeen % 11an egiten zuten, duela hogeita bost urte, ingelesa ez zen hizkuntza bat; gaur egun % 20tik gora da. Horregatik ez nau hainbeste larritu Nafarroako gune euskaldunetan ezagutzak zertxobait behera egin duela jakiteak (gainerako lurraldeetan ere halaxe gertatu da); joera globala euskarak gora egitea izan baita.
Azken datua: Getxon 22.000 euskaldun bizi gara, populazioaren % 28.
Pozgarria izan arren, egoera honek arazo larri bat planteatzen du erabilerari dagokionez. Hizkuntzaren erabilera bi pertsonen arteko kontua baita, testuingurua ezinbestekoa da erabili ahal izateko. Hori formula matematiko bat aplikatuz erakutsi ziguten Txillardegi eta Isasik duela urte asko: taldean elebakarren presentzia zenbat eta handiagoa izan, euskaldun elebidunek erdarara jotzeko aukerak biderkatu egiten dira.
Honengatik guztiagatik dira, hain zuzen, harreman sareak hain garrantzitsuak. Zenbait soziolinguistak arnasguneak aipatzen ditu, hots, hizkuntza gutxitua lasai bizi den espazioak. Aitortuko dut ez dudala terminoa gustuko, espazio fisikoari ematen dion gehiegizko pisuagatik. Izan ere Fishmanek termino hau (breathing-space, 1991) proposatu zuenetik hona, nabarmen aldatu dira pertsonen harreman moduak; komunikazioa eta espazio fisikoaren arteko lotura askatuz joan da. Bizimoduak ere aldatuz doaz, eta espazio fisiko bertsuetan geruza geologiko gisan eratzen dira komunikazio sareak (edota Photoshop-eko geruzak bezala); gainetik begiratuta denak dira bat, baina zeinek bere egitura du. Horrela bizi gara gu ere hiriguneetan: ez gara harremanetan hasten espazio fisikoan gurutzatzen zaigun pertsonarekin, geuk bilatzen dugunarekin baizik. Eta horretarako mugitu egiten gara, telefonoa jotzen, edo guatxapa bidaltzen. Horrela harreman sareak eraikitzen ditugu, hizkuntza batean edo bestean.
Testuinguru honetan sortu da Azebarri, Getxo eta inguruko euskaldunen harreman sare gisa. Gune fisikoa garrantzitsua da, zalantzarik ez, ea laster hori demostratzeko aukera daukagun. Baina funtsezkoa, ehun bat lagunek eman duten urratsa da: euskaldunak gara, euskaraz bizi nahi dugu, eta sare bat osatu dugu horretarako. Horren emaitzak, laster ikusi beharko genituzke.
Josu Amezaga Albizu